Oude boerderijnamen in Hoorn
Op verschillende pagina’s in dit programmaboek zijn drie oude boerderijen in Hoorn uitgelicht. De betekenis van de namen van deze boerderijen en de geschiedenis komen aan bod. Natuurlijk zijn er meerdere oude boerderijen te behandelen, maar daarover in een volgende editie van het programma boekje wellicht meer.
Het Blik
De naam het Blik is in Hoorn nog een bekende en gangbare naam. De boerderij is genoemd naar de gronden die om de boerderij liggen en die tot op heden het Blik heten. In het verpondingskohier van 1752 wordt het gebied al met deze naam aangeduid. Er was ook een perceel grond met de naam Blikakker: “een stuk Zaaijland in Hoorn, de blaasbalk, met de blikakker” (12 december 1778).
Rond 1880 is de oude boerderij afgebrand en herbouwd. Oorspronkelijk heette de boerderij Koldenhoven. Die naam is dr. Otten, schrijver van het boek “Boerderijnamen in Heerde” bij zijn speurwerk in archiefmateriaal slechts eenmaal tegengekomen, geschreven als Coldenhoven.
Die oude naam bleek rond 1980 alleen nog bij enkele oude bewoners van Hoorn en bij de vroegere bewoners van de boerderij bekend te zijn. Bij veel boerderijen is in het verleden de veldnaam (gronden rondom een boerderij) zo geleidelijk overgegaan op de boerderij.
In de Nederlandse taal in de Middeleeuwen verstond men onder een blic of blec een stuk land dat slechts even boven het water uitsteekt of een hoornvormige verhoging in een laag en drassig landschap. De ligging van het Blik bevestigt deze verklaring; de broekgronden ten Noorden en Oosten van de boerderij zijn aanzienlijk lager en waren vroeger zelfs min of meer moerassig.
(foto genomen rond 1980)
De boerderij ligt aan de Blikweg 4. De tegenwoordige Blikweg heette tot in de jaren dertig van de vorige eeuw het Heideveldse straatje. Wij maken de lezer er echter op attent dat deze benaming niet refereert aan onze oude penningmeester. De weg vanaf het kruispunt (de Kolk) tot de Oostindische Brug, die ook de naam Blikweg heeft gehad, kreeg in 1938 de naam Beatrixweg. De naam Blikweg werd natuurlijk afgeleid van de veldnaam het Blik.
De Bankkenburg
In het beknopt Heerde Woordenboek schreef de heer L. Bosch onder de ingang Bankkenburg: “Boerhave in de buurtschap Hoorn, gemeente Heerde, in 1830 gebouwd”. Als voorbeeldzin voor het Heerder dialect voegde hij de volgende zin er aan toe: “Wat de Bankkenburg beteikent zol ik wel eens weeten willen”. Waarschijnlijk heeft de heer L. Bosch de boerderij niet al te grondig bekeken; op de voorgevel is aan een van de muurankers het jaartal 1716 vastgesmeed en in de achtergevel bevindt zich een fraaie gevelsteen met het jaartal 1839.
De Bankkenburg is de naam van één van de oudste boerderijen in Heerde. Het oudste deel dateert waarschijnlijk al van vóór 1716. Toen heette het ‘Erve ’t Spijker de Lugt’. In 1839 kocht Jan Bankke de boerderij samen met zijn vrouw Geertje Gerritsen en gaf de boerderij deze naam. De Bankkenburg is niet meer als boerderij in bedrijf. Tegenwoordig is er een kleine camping gevestigd. De boerderij staat aan de Wapenvelderkerkweg 12b.
De tegenwoordige Bankenburgerweg is dus afgeleid van deze boerderij. In de jaren dertig van de vorige eeuw maakte deze weg nog deel uit van de Veldkampseweg.
De Oosterbaan
Aan deze boerderijnaam zit een verhaal vast. Arend Oosterbaan leefde rond 1850 en was een Amsterdamse zeekapitein. Toen hij eens van een jarenlange reis terugkwam, was er 1 kind meer dan hij gedacht had. Er werd ruzie gemaakt en de zeekapitein nam de (zee)benen.
Toen hij de pensioengerechtigde leeftijd had bereikt, belandde hij in het mooie buurtschap Hoorn en kwam bij mevrouw Jennigje Hofmeijer in de kost. Er werd een zoon geboren die de voornaam van zijn vader kreeg en de achternaam van zijn moeder. Deze man en vrouw waren immers niet getrouwd, men had “kennis aan elkaar” zoals dat vroeger genoemd werd.
De zoon heette dus Arend Hofmeijer. Zijn vader, de zeekapitein van welleer, was nog steeds niet gescheiden van zijn Amsterdamse echtgenoot. De welgestelde zeekapitein kwam te overlijden en opeens kwamen zijn Amsterdamse kinderen zijn erfenis ophalen.
Zoon Arend Hofmeijer trouwde met Willempje Kers, welke een tante was van de overgrootvader van de huidige eigenaar van boerderij de Oosterbaan. Deze man heette Hendrik Kers en dit was dus de overgrootvader van de heer Cor van Dommelen. Hendrik Kers is rond 1927 verhuisd naar een woning aan de Beatrixweg, waar nu Arend Veldwijk en zijn vrouw woont. Rond deze tijd hebben de ouders van Cor van Dommelen de boerderij De Oosterbaan overgenomen. Aan het begin van het erf ligt nog een steen met de naam van de boerderij erop. Aan het huis hangt ook een bord met de naam. Dit bord is door de kinderen aan de ouders van Cor van Dommelen cadeau gedaan toen zij 40 jaar getrouwd waren.
Leuk detail is dat informatie is gevraagd aan de oudste inwoner van Heerde. Deze mevrouw Vorstelman-Kers is de zus van Hendrik Kers en inmiddels 103 jaar oud. Zij woont op Brinkhoven.
In het boek van dr. Otten staat geen bouwjaar genoemd van de boerderij. Mevrouw Vorstelman-Kers denkt dat de boerderij rond 1800 gebouwd moet zijn. Rond 1915 is het voorhuis van de boerderij vernieuwd. De schuren aan de weg zijn van rond 1950.
De boerderij staat aan de Vosbergerweg nr 53. De tegenwoordige Vosbergerweg, genoemd naar het kasteel Vorbergen, heeft in het verleden verscheidene andere namen gehad: Hoornse Allee, Hoornseweg en Doodweg. De oprijlaan naar het kasteel komt in “memorie van buurtwegen” van 8 augustus 1817 voor onder de naam Allé van Vosbergen. De Allee maakt daarbij deel uit van een weg van Assendorp naar Heerde.
Bronnen:
Boerderijnamen in Heerde van dr. D. Otten
Ontstaan en betekenis van de weg- en straatnamen in Heerde van dr. D. Otten
www.debankenburg.nl
Familie C. van Dommelen
De Hoorner school
Om de school in Heerde te ontlasten van de kinderen uit Hoorn wordt er besloten om in Hoorn zelf een school te bouwen.
Op 2 december 1875 wordt de school officieel geopend en biedt dan plaats aan 56 kinderen. Het bestond uit één klas en ook uit één lokaal.
In de loop van de tijd zijn er vele veranderingen geweest. Er kwamen meer klaslokalen, een kleuterschool en nieuwe vakken zoals handwerken en lichamelijke opvoeding. De school was en is nog steeds het middelpunt van buurtschap Hoorn. Blikvanger in Hoorn is al heel lang de fraaie wit bloeiende en geen vruchtdragend kastanje, “De Beatrixboom”. Deze boom is kort na de geboorte van Prinses Beatrix geplant. Op 16 maart 2009 is die boom gekapt vanwege besmetting met de oesterzwam.
Op 1 april 2009 is een nieuwe boom gepland door de Oranjevereniging Prinses Beatrix, de gemeente Heerde en de Jenaplanschool. Om besmetting via de grond te voorkomen is dit keer gekozen voor een rode beuk.
De oorspronkelijke straatnaam, de Blikweg of ook wel de Hoornerweg, wordt veranderd in de Prinses Beatrixlaan, later de Beatrixweg.
Coöperatie circa. 1920
Er waren (zijn) vele bedrijfjes gevestigd in Hoorn zoals een schoenmakerij, kruidenier, veevoederhandel, rijwielhandel, peteroliehandel, smederij, orgelmakers, timmerbedrijf, antiek en vatenhandel, houtzagerij en stratenmakerbedrijf. En wat te denken van een heus buurtcafé: “ Café de Brug”.
Middenstanders, handel en ambachtslieden speelden in Buurtschap Hoorn een grote rol. Voor Hoorn is de Coöperatie erg belangrijk geweest. Door de import van goedkope buitenlandse granen en door de invoering van kunstmest werd door de leveranciers vaak geknoeid met prijzen en kwaliteit.
Daarvan werd de kleine boer veelal de dupe. Om toch een vuist te kunnen maken begonnen de boeren uit de buurt samen te werken bij de inkoop van producten. Op 10 maart 1910 werd de Coöperatie “De Eendracht” officieel opgericht.
Meenscheweg
Het verlengde van de Beatrixweg is de Meenseweg, aan de overzijde van het Apeldoorns kanaal. Deze opname dateert uit 1950.
